We doen vreemde dingen in onze slaap. Zo kennen we allemaal het fenomeen slaapwandelen: mensen die in hun slaap (onbewust) graag een ommetje maken. Bij sommige mensen blijft het echter niet bij een wandeling. Ze wandelen weliswaar naar de keuken, maar daar gaan de kastjes en de koelkast open om te eten. In extreme gevallen gaat zelfs de pan op het vuur…
Dit kan deels of geheel onbewust plaatsvinden. We spreken hier dan over een slaapgerelateerde eetstoornis, ook wel NSRED of SRED genoemd (sleep related eating disorder). Wanneer iemand volledig bewust is van de eetbui dan hebben we het over een andere (eet)stoornis genaamd NES (nightly eating disorder). Dit artikel gaat alleen over de slaapgerelateerde eetstoornis SRED.
Wat is een slaapgerelateerde eetstoornis?
SRED valt in de categorie parasomnie. Een parasomnie is een ongewenste gedraging tijdens het slapen. Een andere voorbeeld van een parasomnie is sekssomnia (seks tijdens slaap) en zeer gerelateerd is natuurlijk slaapwandelen waar SRED eigenlijk een onderdeel van uitmaakt. We kunnen SRED eigenlijk zien als een combinatie van slaapwandelen en een eetstoornis.
Ongecontroleerde eetdrang
Bij SRED heeft iemand een ongecontroleerde drang om te eten (of drinken) na het wakker worden. Wakker worden is hier relatief omdat men vaak maar deels wakker is en de hele gebeurtenis niet of niet geheel kan herinneren. Men gaat dus vaak onbewust het bed uit om te eten. Sommigen bereiden volledige maaltijden inclusief snijwerk en pannen op het vuur. Het is een understatement om te zeggen dat slaperig (of zelfs slapend) koken risico’s met zich meebrengt. Daarnaast heeft nachtelijk eten natuurlijk meer negatieve gevolgen waar we straks verder op ingaan.
De meeste mensen met SRED hebben iedere nacht een eetbui en bij sommigen komt het zelfs meerdere keren per nacht voor. Het nachtelijk eten is niet afhankelijk van honger en kan ook zonder hongergevoel plaatsvinden.
Wat wordt er dan gegeten? Opvallend genoeg kiest de SRED’r toch vaak voor calorierijk, vet, dik en of zoet eten en drinken. Vaak wordt er ander eten of op een andere manier gegeten dan iemand normaal zou doen. Denk bijvoorbeeld aan vreemde combinaties van eten of het uitlepelen van een pot pasta of pindakaas. Iets wat de meeste mensen bij bewustzijn niet snel zouden doen. Je kan je wellicht voorstellen dat dit invloed heeft op je lichaam en een gewichtstoename tot gevolg kan hebben.
Bij wie komt dit voor?
Net als andere eetstoornissen komt SRED vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Geschat wordt dat het aandeel vrouwen tussen de 65 en de 80 procent ligt. Gemiddeld gezien ontstaat deze stoornis in iemands twintiger jaren. Echter is het vaak een langdurig probleem wat ook na deze leeftijd kan aanhouden.
Oorzaken van SRED
SRED kan zich langzaam ontwikkelen maar ook plotseling ontstaan. Het is niet helemaal duidelijk hoe de stoornis precies ontstaat maar vaak is er een relatie met een andere parasomnie. In meer dan de helft van de gevallen had iemand eerder (heden of verleden) last van een een parasomnie. Niet heel verbazend is dit vaak slaapwandelen. Veel SRED’rs hebben als kind geslaapwandeld.
Een andere mogelijke oorzaak is medicatie. In veel gevallen medicatie voor een depressie of slaapmedicatie bij een slaapstoornis.
Ook honger kan een mogelijke oorzaak zijn van nachtelijke eetlust. Een streng dieet overdag kan ervoor zorgen dat iemand ’s nachts onbewust uit bed gaat om de honger te stillen. Stoppen met roken verhoogt bij veel mensen ook de drang om te eten wat weer kan bijdragen aan de oorzaak. Wanneer honger de oorzaak is van nachtelijk eten dan zal dit in veel gevallen eenmalig (of iig niet chronisch) zijn en spreken we nog niet van een stoornis.
Andere mogelijke oorzaken (of bijdragers aan) zijn; stress, vermoeidheid, het stoppen met alcohol of drugsgebruik, andere eetstoornissen, andere slaapstoornissen (bv narcolepsie), psychische stoornissen en medische aandoeningen waaronder Hepatitis (lever infectie) en Encefalitis (hersenontsteking).
Gevolgen van een slaapgerelateerde eetstoornis
Deze slaap- en eetstoornis kent de nodige negatieve gevolgen die verder gaan dan het aantreffen van een rommelige keuken. Ten eerste brengt het risico’s met zich mee in de vorm van ongelukken. Je kunt je voorstellen dat het levensgevaarlijk is om met messen en vuur bezig te zijn in een slaperige of totaal onbewuste staat. Er kunnen verwondingen optreden of brand ontstaan. Omdat er soms ook vreemde dingen worden gegeten of gedronken bestaat er ook het risico dat iemand giftige substanties drinkt, rauw voedsel (bv rauwe kip) eet of voedingswaren tot zich neemt waar iemand allergisch voor is.
De nachtelijke eetbuien, die vaak iedere nacht optreden, kunnen daarnaast ook voor gezondheidsproblemen zorgen. Denk aan een gewichtstoename, diabetes en een hoog cholesterol. Daarnaast wordt de slaap verstoord wat kan leiden tot een verstoord slaapritme, slaaptekort of andere slaapstoornissen en/of insomnie (slapeloosheid).
Een slaapgerelateerde eetstoornis kan ook sociaal- en/of psychologische gevolgen hebben. Schaamte en het gevoel van controleverlies kan een depressie veroorzaken. De angst (en/of schaamte) voor gewichtstoename kan ertoe leiden dat iemand overdag niet meer eet en/of overmatig gaat sporten. Zo kan zich ook een nieuwe psychologische- of eetstoornis ontwikkelen.
Het oplossen van SRED
Het is belangrijk om hier iets aan te doen. Het heeft negatieve gevolgen voor je algehele gezondheid en brengt daarnaast risico’s op verwondingen. Raadpleeg altijd een arts indien je het vermoeden hebt te lijden aan SRED. Je huisarts kan je adviseren en samen met je tot een vervolgplan komen. Er zal dan moeten worden achterhaald of er inderdaad sprake is van SRED en of er nog andere (slaap)stoornissen spelen die gelijktijdig behandeld moeten worden om het probleem op te lossen.
Om de risico’s op verwondingen te beperken is het raadzaam om de weg richting de keuken vrij te maken, gevaarlijke voorwerpen als messen goed op te bergen, en de toegang tot giftige substanties af te sluiten. Evt met slotjes op kastjes. Misschien dat letterlijk een slot op de koelkast ook nog niet zo’n slecht idee is.
Verder is het belangrijk om in zijn algemeen goed voor jezelf te zorgen. Neem je gezondheid serieus. Eet gezond, slaap voldoende, zorg voor lichaamsbeweging en ga ontspannen naar bed.
Zie je ’s nachts iemand de keuken plunderen? Moet je hem of haar dan wakker maken? Net als bij slaapwandelen kan het erg lastig zijn om iemand te wekken. Daarnaast kan het een averechts effect tot gevolgen hebben. Het kan resulteren in woede en verzet van de SRED’r. Probeer de persoon rustig aan de hand terug naar bed te begeleiden. Maak het probleem de volgende dag bespreekbaar en wijs hem of haar op de ernst van de situatie en het raadplegen van de huisarts.
ik ben al 14 jaar in “behandeling”, ik heb een eet-slaap stoornis, nooit voor aangepakt geweest. Wel voor mijn bipolaire stoornis. Ik heb diabetes. Ik zoek een ernstige behandeling die me genezen kan.