De geruchten zijn er altijd al geweest. Vermoedens en verhalen, maar ook ervaringen van mensen die beweren slechter te slapen met volle maan. Wat is hiervan waar en hoeveel zit er tussen de oren? Zijn er aanwijzingen of zelfs bewijzen dat de maan invloed heeft op onze slaap?
Circalunair ritme
Hebben we allemaal zoiets als een maan-klok? Een circalunair ritme (luna = maan) die is afgestemd op de maancyclus? Beïnvloed deze klok onze slaap?
Ik heb verschillende artikelen over dit onderwerp gelezen. Sommige websites beweren bij hoog en laag dat het niet langer meer een fabel is en dat we echt slechter slapen met volle maan. Andere artikelen zijn voorzichtiger en spreken over een mogelijke invloed.
De invloed van de maan op slaap
In juni 2013 is er een rapport gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Current Biology. Een onderzoek die was uitgevoerd door de universiteit van Basel. Deze publicatie heeft letterlijk vertaald de titel: ”Bewijs dat de maancyclus de menselijke slaap beïnvloed”. Een harde statement van een erkend onderzoeksinstituut. Betekent dit wellicht dat het dan toch waar is? Ik heb dit rapport doorgelezen en moet zeggen dat het verhaal en de resultaten op zijn minst interessant zijn.
Het onderzoek
Een interessant feitje is dat dit onderzoek al tien jaar oud is. Van oorsprong was het nooit een onderzoek naar de invloed van een mogelijke maan-klok. Het betrof een onderzoek naar het circadiaans ritme (dag-nacht ritme). Pas in 2013 bedachten de onderzoekers dat de resultaten uit dit onderzoek ook iets konden zeggen over het mogelijke bestaan van een maan-klok. Dit betekent dus ook dat de onderzochten zich niet bewust waren van de invloed van de maan. Dit kan het onderzoek dus niet hebben beïnvloed.
Gedurende 3 jaar lang werden in totaal 33 mensen ieder 3,5 dag in een lab onderzocht. Ze werden geobserveerd in een kamer zonder ramen en konden dus niet worden beïnvloed door daglicht (of maanlicht). De hersenactiviteit, oogbewegingen en de aanmaak van melatonine en cortisol (slaap en waak hormonen) werd gedurende deze periode gemeten.
Pas 10 jaar later werden de uitkomsten in verband gebracht met de maan.
Uitkomst
De testpersonen hadden tijdens een nacht met volle of bijna volle maan gemiddeld 30% minder hersenactiviteit. Het duurde gemiddeld 5 minuten langer om in slaap te vallen en ze werden gemiddeld 20 minuten eerder wakker. Ook was er sprake van een verminderde aanmaak van het slaaphormoon melatonine in de dagen rond volle maan. Ook hadden proefpersonen zelf aangegeven slechter te hebben geslapen gedurende deze dagen.
Opmerkelijke resultaten
Twijfelachtig
De resultaten zijn opmerkelijk, maar hoe betrouwbaar is een test met 33 personen die maar 3,5 dag zijn onderzocht? Dit dus gedurende de hele maand en/of maancyclus. Er is veel rekening gehouden met het constant houden van zoveel mogelijk relevante factoren als bijvoorbeeld licht, temperatuur en (start)tijden en dagen (iedereen dezelfde dagen en tijden in de week) etc. Er is geen rekening gehouden met de dagindeling met betrekking tot een maancyclus. Dit betekent dus ook dat er maar een paar mensen (1/3) zijn gemonitord in de dagen op en rondom een volle maan. Deze resultaten zijn vergeleken met de overige 2/3 van de onderzochten uit de rest van de periode. De verschillen zijn dus niet per persoon vastgesteld maar tussen verschillende personen.
Een andere onderzoek
Opmerkelijk is wel dat de resultaten van het onderzoek overeen komen met de resultaten van een ander onderzoek. Het betreft een veldonderzoek waarin 31 mensen gedurende 6 weken lang een slaapdagboek bijhielden. Ook hier helaas weer een kleine testgroep van 31 mensen wat de test niet erg betrouwbaar maakt.
Mijn mening
Door de kleine testgroepen is er geen hard bewijs. Dat neemt niet weg dat de resultaten opvallend en interessant zijn. Het dient als een goede indicatie dat de maan invloed heeft op onze slaap. Ik zou het niet moeilijk te geloven vinden dat de maancyclus (net als veel andere cyclussen) invloed heeft op de mens, op wat voor manier dan ook.
Het menselijk lichaam is complex, net als onze wereld. Daar komt bij dat er veel bewijs is dat ons lichaam en onze ritmes lopen met andere natuurlijke ritmes zoals de slaapcyclus (of nachtritme), het dag en nacht ritme (of slaap- waakritme) en seizoensritmes. Net als bewijs dat licht veel invloed heeft op ons dag nachtritme en op onze slaap. Het is naar mijn idee goed mogelijk dat er ook een maan ritme (of maand ritme) bestaat.
In combinatie met de resultaten van de twee onderzoeken, het feit dat er diersoorten zijn waarbij een cicalunaire ritme is vastgesteld en tal van ervaringen van mensen die beweren slechter te slapen, geloof ik er persoonlijk wel in dat de maan en haar cyclus ergens wat invloed uitoefent op ons en onze slaap.
Dit ritme zal duizenden jaren geleden veel sterker zijn geweest. Mogelijk heeft het deel uitgemaakt van het overleven toen de mens nog voornamelijk buiten leefde. Het nut van dit oerinstinct om te overleven is inmiddels verdwenen. Ik denk dat hierdoor het effect en de invloed gedurende de afgelopen duizend jaar zijn afgezwakt. De (kleine) invloed die vandaag de dag nog aanwezig is kan een overblijfsel zijn van ons oorspronkelijke oerinstinct.
Een overblijfsel van ons oerinstinct
Ons oerinstinct als verklaring
Hoe dit oerinstinct ooit deel uitmaakte van ons leven (en overleven) is onduidelijk. Er zijn verschillende verklaringen te bedenken al blijft het gissen. De verklaringen die ik ben tegengekomen (of zelf heb bedacht) heb ik hieronder samengebracht.
Het zal er in ieder geval mee te maken hebben gehad dat we meer buiten leefden. Ik denk dat de meest voor de hand liggende verklaring is dat er gedurende een volle maan meer licht is. Het is bekend dat licht (en met name natuurlijk licht) veel invloed heeft op onze slaap. Licht bevordert de aanmaak van cortisol (waakhormoon) en gaat de aanmaak van melatonine (waakhormoon) tegen. Ik vermoed dat er dus simpelweg minder slaaphormonen werden aangemaakt rond volle maan doordat mensen meer werden blootgesteld aan licht.
Omdat we buiten leefden
Wat ook logisch klinkt is dat ons leven en slaapgedrag meer was gesynchroniseerd met dag en nacht, licht en donker. Dus dat we hierdoor automatisch actiever waren op nachten waarin het lichter was door maanlicht. Wellicht waren onze voorouders dan vaker aan het reizen of aan het jagen.
Het zou ook kunnen dat de maan-cyclus verband houd met de vruchtbaarheid van de vrouw,. Dat onze maan-klok een hulpmiddel was om de vruchtbaarheid bij vrouwen aan te tonen. Het is bekend dat dit bij sommige diersoorten het geval is.
De maancyclus hangt nauw samen met dag en seizoensritme, evenals met de getijden. Diersoorten (in kustgebieden) waarbij het maan-ritme het beste is ontwikkeld lijken ook het beste in staat te overleven. Het zou dus niet vreemd zijn als dit bij de mens ooit ook een rol heeft gespeeld.
